آیه 28 سوره سجدة

وَ يَقُولُونَ مَتى‌ هذَا الْفَتْحُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ «28»

وَ يَقُولُونَ مَتى‌ هذَا الْفَتْحُ‌: و مى‌گويند كفار كى باشد اين فتح كه مؤمنان مى‌گويند زود است خدا ما را فتح دهد بر مشركين. مراد نزول عذاب است؛ مى‌گفتند زود بما بنمائيد، إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ‌: اگر باشيد راستگويان در وعده خود، مراد فتح مكه است. نزد جمعى «فتح» به معنى حكم است، پس معنى آنكه حكم به عذاب ايشان در دنيا روز «بدر» است، يا مراد حكم به ثواب و عقاب است در روز قيامت را، آن روز فصل و حكومت است ميان مؤمنان و دشمنان ايشان و نصرت مؤمنان بر كافران.

أَ وَ لَمْ يَهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنا مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْقُرُونِ يَمْشُونَ فِي مَساكِنِهِمْ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ أَ فَلا يَسْمَعُونَ «26» أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْماءَ إِلَى الْأَرْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً تَأْكُلُ مِنْهُ أَنْعامُهُمْ وَ أَنْفُسُهُمْ أَ فَلا يُبْصِرُونَ «27» وَ يَقُولُونَ مَتى‌ هذَا الْفَتْحُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ «28» قُلْ يَوْمَ الْفَتْحِ لا يَنْفَعُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِيمانُهُمْ وَ لا هُمْ يُنْظَرُونَ «29» فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ انْتَظِرْ إِنَّهُمْ مُنْتَظِرُونَ (30)

جلد 4 صفحه 297

ترجمه‌

آيا راهنمائى نكرد براى آنها كه چه بسيار هلاك كرديم پيش از آنها از اهل اعصار كه راه ميروند در مسكنهاى آنها همانا در اين هر آينه آيتها است آيا پس نميشنوند

آيا نديدند كه ما روان ميكنيم آبرا بسوى زمين بى‌گياه پس بيرون ميآوريم بآن كشت را كه ميخورند از آن چهارپايانشان و خودشان آيا پس مشاهده نميكنند

و ميگويند چه زمان خواهد بود اين فتح اگر هستيد راستگويان‌

بگو روز فتح سود ندهد آنانرا كه كافر شدند ايمان آوردنشان و نه آنها مهلت داده شوند

پس روى گردان از آنها و منتظر باش همانا آنها منتظرانند.

تفسير

خداوند سبحان به بيان ديگرى تهديد فرموده كفار مكه را و آن آنستكه آيا هدايت و بيان ننمود براى آنها آنچه شنيدند و ديدند كه چه قدر هلاك كرديم ما پيش از آنها از اهل اعصار گذشته و اقوام سابقه مانند قوم عاد و ثمود و لوط كه آنها در سفرها بر ديار و آثار باقيه آن اقوام عبور ميكنند و مشاهده مينمايند شواهد عذاب را همانا در اين هلاك نمودن اهل شرك هر آينه دلائل و موجبات عبرتى است براى مردم آيا نميشنوند آيات الهى را در احوال آن اقوام از قرآن و ساير كتب سماوى و مواعظ انبيا و نصايح اولياء را و آيا نديدند كه ما ميرانيم آبرا از كوهها بسوى زمين بى آب و گياه شده و سوق ميدهيم قطرات باران را از آسمان بجانب آن اراضى پس بيرون ميآوريم بآن آب كه جارى يا نازل از آسمان است زراعت حبوبات و غيره را كه ميخورند از آن شتر و گاو و گوسفند آنها از كاه و برگش و خودشان از حبّه و ميوه‌اش آيا نمى‌بينند اين قدرت و رحمت و كرم را تا استدلال نمايند بر وجود قادر رحيم كريم كه ميتواند مرده را زنده نمايد و دانه پوسيده را حبه و ميوه رسيده فرمايد و چون كفار بر سبيل استهزاء در مقابل وعده فتح و نصرتى كه خداوند بمسلمانان داده بود ميگفتند پس اين فتح و ظفر براى شما چه وقت خواهد بود اگر راست ميگوئيد بگوئيد ما بدانيم خداوند به پيغمبر خود دستور فرموده كه در جواب آنها بگويد اگر شما ميخواهيد روز فتح را بدانيد كه آنروز ايمان بياوريد ايمان آنروز بحال شما نفعى ندارد چون از ترس شمشير است علاوه بر آنكه مسلمانان بشما مهلت نميدهند و بخاك هلاكتان مى‌افكنند و بعد از مشاهده عذاب و مرگ جاى توبه و ايمان باقى نمى‌ماند و محتمل است مراد فتح اكبر باشد كه‌

جلد 4 صفحه 298

قيامت است و ايمان در آنروز بحال كسى فائده ندارد و مهلتى در كار نيست چون ناگهان بر پا ميشود و كفار بعذاب ابدى گرفتار ميگردند و قمى ره اين سؤال و جواب را مربوط بآيه‌ وَ لَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنى‌ دُونَ الْعَذابِ الْأَكْبَرِ دانسته و حمل بر رجعت و ظهور امام زمان عليه السّلام نموده بعد از خبر دادن پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم كفار را بآن در هر حال پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله مأمور شد كه بكلى از آنها و اسلامشان صرف نظر نمايد و منتظر فتح موعود الهى باشد چنانچه آنها هم منتظر بودند كه از دست او و مسلمانان آسوده شوند در مجمع و ثواب الاعمال از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه هر كس سوره سجده را در هر شب جمعه بخواند خداوند نامه عملش را بدست راستش بدهد و حساب اعمالش را نكشد و از رفقاء محمد صلى اللّه عليه و اله و اهل بيت اطهارش باشد رزقنا اللّه تعالى شأنه.

جلد 4 صفحه 299

وَ يَقُولُون‌َ مَتي‌ هذَا الفَتح‌ُ إِن‌ كُنتُم‌ صادِقِين‌َ «28» قُل‌ يَوم‌َ الفَتح‌ِ لا يَنفَع‌ُ الَّذِين‌َ كَفَرُوا إِيمانُهُم‌ وَ لا هُم‌ يُنظَرُون‌َ «29»

و مي‌گويند چه‌ زماني‌ ‌است‌ و كي‌ مي‌آيد ‌اينکه‌ فتحي‌ ‌که‌ مي‌گوئيد ‌که‌ مؤمنين‌ فاتح‌ مي‌شوند ‌بر‌ كفار و مشركين‌ ‌اگر‌ ‌شما‌ راست‌ گويانيد.

‌به‌ ‌آنها‌ بفرما ‌که‌ روز فتح‌ ديگر ‌براي‌ ‌شما‌ نتيجه‌ ندارد، ايمان‌ ‌در‌ ‌آن‌ روز، نفع‌ ندارد ‌براي‌ كساني‌ ‌که‌ كافر شدند ايمان‌ ‌آنها‌ و مهلت‌ داده‌ ‌هم‌ نمي‌شوند.

مفسرين‌ اختلاف‌ كردند ‌که‌ يوم الفتح‌ چه‌ روزي‌ ‌است‌! بعضي‌ گفتند روز بدر كبري‌ بعضي‌ گفتند يوم فتح‌ مكه‌ بعضي‌ گفتند دوره ظهور حضرت‌ بقية اللّه‌ لكن‌ ‌آيه‌ خلاف‌ اينها مي‌فرمايد زيرا ‌در‌ بدر كبري‌ و ‌در‌ فتح‌ مكه‌ و ‌در‌ دوره ظهور ايمان‌ نفع‌ مي‌بخشد ‌حتي‌ دارد ‌پس‌ ‌از‌ ظهور اول‌ طائفه‌اي‌ ‌که‌ مشرف‌ ‌به‌ اسلام‌ مي‌شوند نصاري‌ هستند، ‌هم‌ توبه‌ قبول‌ ‌است‌ و ‌هم‌ ايمان‌ مقبول‌ ‌است‌. بعضي‌ گفتند مراد قيامت‌ ‌است‌، ‌اينکه‌ ‌هم‌ صدق‌ فتح‌ ‌بر‌ ‌او‌ ‌به‌ نظر نمي‌آيد و ‌آن‌ چه‌ ‌به‌ نظر نزديك‌ ‌است‌ و اخبار ‌هم‌ ‌بر‌ طبقش‌ داريم‌ دوره رجعت‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌آنها‌ ‌را‌ زنده‌ مي‌كنند و ‌از‌ ‌آنها‌ انتقام‌ مي‌كشند و ديگر ‌از‌ ‌آنها‌ توبه‌ و ايمان‌ پذيرفته‌ نمي‌شود.

‌هذا‌ ‌ما عندنا.

وَ يَقُولُون‌َ مَتي‌ هذَا الفَتح‌ُ ظاهرا اشاره‌ ‌باشد‌ ‌به‌ آيه شريفه‌ وَعَدَ اللّه‌ُ الَّذِين‌َ آمَنُوا مِنكُم‌‌-‌ ‌الي‌ ‌قوله‌ ‌تعالي‌‌-‌ أَمناً يَعبُدُونَنِي‌ لا يُشرِكُون‌َ بِي‌ شَيئاً (نور آيه 55) شرحش‌ گذشت‌.

إِن‌ كُنتُم‌ صادِقِين‌َ اشاره‌ ‌به‌ تكذيب‌ قرآن‌ و ‌رسول‌ اللّه‌ و ‌از‌ باب‌ سخريه‌ و استهزاء گفتند.

قُل‌ يَوم‌َ الفَتح‌ِ ‌که‌ بناء ‌بر‌ ‌آن‌ چه‌ اشاره‌ شد دوره رجعت‌ ‌است‌.

لا يَنفَع‌ُ الَّذِين‌َ كَفَرُوا إِيمانُهُم‌ ديگر ايمان‌ پذيرفته‌ نمي‌شود.

وَ لا هُم‌ يُنظَرُون‌َ بمجرد ‌اينکه‌ ‌که‌ ‌از‌ قبور خارج‌ مي‌شوند ‌از‌ ‌آنها‌ انتقام‌ كشيده‌ ميشود

470

]

(آیه 28)- و از آنجا که آیات گذشته مجرمان را تهدید به انتقام، و مؤمنان را بشارت به امامت و پیشوایی و پیروزی می‌داد، در اینجا کفار از روی غرور و نخوت این سؤال را مطرح می‌کنند که این وعده‌ها و وعیدها کی عملی خواهد شد؟

چنانکه قرآن می‌فرماید: «آنان می‌گویند: اگر راست می‌گویید این پیروزی شما کی خواهد بود»؟! (وَ یَقُولُونَ مَتی هذَا الْفَتْحُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ).